Το απόκοσμο πορτοκαλί χρώμα του ουρανού εντείνει την αγχωτική εμπειρία και μαζί με την ηθελημένη ασαφή και αφηρημένη σχεδίαση του πίνακα, μας παραπέμπει στις διαταραχές από την όραση που παρατηρούμε συχνά σε ασθενείς με μεγάλο άγχος (θολώνει το βλέμμα, εμφανίζονται αστράκια ή μυγάκια στο οπτικό πεδίο κλπ). Ο νους πλημμυρισμένος - κατακλυσμένος καλύτερα, από το οξύ άγχος, αδιαφορεί για αυτό που υπάρχει εκεί έξω και επικεντρώνεται εσωτερικά, στο πως θα αντιμετωπίσει αυτό που εκλαμβάνει σαν τον επερχόμενο κίνδυνο.
Η τοποθεσία στην οποία αναφέρεται ο πίνακας, μοιάζει να είναι μια γέφυρα, συμβολισμός δύο διαφορετικών καταστάσεων, αντιδιαμετρικά διαφορετικών, μια από τις οποίες καλείται να διαλέξει το θύμα της αγχώδους διαταραχής. Τον πόλεμο ή τη φυγή. Πράγματι η σωματική μετάφραση της αγχώδους εμπειρίας, καταλήγει σε ελάχιστο χρόνο να διεγείρει ολόκληρο το σώμα σε αυτήν την κινητικότητα και την προετοιμασία, που θα καταλήξει στην αντιπαράθεση με το αγχογόνο ερέθισμα (που στην πραγματικότητα μπορεί να είναι εξωτερικό ή και συχνά εσωτερικό) ή στην αποφυγή του. Ούτως ή άλλως θα εμφανιστεί η μυϊκή σύσπαση που μπορεί να γίνει αισθητή σαν σφίξιμο ή τρέμουλο. Κοιτώντας τον πίνακα, είναι φανερή η σύσπαση στο μυϊκό σύστημα και τίποτα επάνω του δεν μπορεί να χαλαρώσει το ανήσυχο βλέμμα μας.
Με δεδομένη την παραπάνω σωματική αναστάτωση που προκαλεί το έντονο άγχος, η καρδιά αρχίζει να χτυπά γρήγορα, ώστε να τροφοδοτήσει με περισσότερο αίμα και οξυγόνο το μυϊκό σύστημα, υποστηρίζοντας την αναμενόμενη έντονη λειτουργία του. Αυτό ίσως είναι και το συχνότερο σύμπτωμα αντίληψης του άγχους με τα χαρακτηριστικά αισθήματα των προκάρδιων παλμών, της ταχυκαρδίας, του βάρους ή της πίεσης στο στήθος και άλλα. Δοκιμάστε να παρατηρήσετε εξερευνητικά για αρκετή ώρα τον παραπάνω πίνακα του Munch : θα διαπιστώσετε ότι οι παλμοί σας θα αρχίσουν να αυξάνουν ασυναίσθητα. Αυτός ο συγκινησιακός κραδασμός και ο τρόπος που μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, λέγεται ακριβώς Τέχνη!
Παρατηρείστε τους άλλους δύο ανθρώπους που απεικονίζονται σαν μικρές κάθετες και σκούρες πινελιές, αριστερά στο βάθος του ορίζοντα! Δεν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι κοντά στον αγχωμένο άνθρωπο που κυριαρχεί πρακτικά μόνος του στο εφιαλτικό σκηνικό. Έτσι είναι και στην πραγματικότητα, η ζωή του πάσχοντα από έντονο άγχος. Τα υπαρξιακά προβλήματα που βιώνει τόσο έντονα, τον σπρώχνουν στη μοναξιά και την απομόνωση από τους υπολοίπους ανθρώπους. Δεν του είναι συναισθηματικά απαραίτητοι. Κανείς δεν μπορεί να τον καταλάβει! Και οι άλλοι φεύγουν μακριά από το σκούρο, παγερό και ζοφερό βιωματικό τοπίο του πάσχοντα.
Τι άλλο μπορείτε να παρατηρήσετε σε αυτόν τον αριστουργηματικό πίνακα; Δείτε προσεκτικά αν μπορείτε να ξεχωρίσετε το φύλο της δραματικής ανθρώπινης φιγούρας. Πρόκειται γιά άντρα ή για γυναίκα;
Ακριβώς! Δεν μπορούμε να πούμε αν πρόκειται για άντρα ή για γυναίκα! Το άφυλο μοντέλο με τις τρείς τρύπες στο κεφάλι, είναι ωστόσο αναντίρρητα άνθρωπος. Αλλά χωρίς κάποιο από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του φύλου. Ακριβώς εδώ κρύβεται και το μεγαλείο του καλλιτέχνη. Με αυτή την επιλογή τονίζει αυτό που βλέπουμε και στην πράξη, ότι το άγχος σκοτώνει το σεξ! Οι μορφές της βλάβης που καταγράφουμε καθημερινά, ποικίλλουν από την μείωση της libido μέχρι προβλήματα στην σεξουαλική πρακτική όπως στυτικές δυσλειτουργίες, προβλήματα στον οργασμό και άλλα. Τίποτε στην "κραυγή" του Munch δεν μας θυμίζει την σεξουαλική απόλαυση, όπως τίποτα τέτοιο δεν υπάρχει στη ζωή του ατυχούς ανθρώπου με βαρύ άγχος!
Σε τελική ανάλυση, η απειλή που υπάρχει στον πίνακα, είναι η απειλή για την ίδια την ύπαρξη. Το σκούρο και μουντό τοπίο που διαχέεται παντού (ακόμα και στην πληκτικά ακίνητη θάλασσα) δείχνει το δρόμο, μόνο προς το χειρότερο. Χωρίς καν ελπίδα!
Αυτά μπορεί να πεί ένας Ψυχίατρος, κοιτώντας αυτόν τον πίνακα, παγκόσμιο σύμβολο για το άγχος και το φόβο.
Δεν είμαι κριτικός τέχνης, οπότε δεν θα ασχοληθώ με άλλα ερωτήματα όπως από πού δανείστηκε ο καλλιτέχνης τη δραματική φιγούρα, ή αν εκφράζει το συλλογικό κοινωνικό άγχος της εποχής, λίγα χρόνια πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Σας ερμήνευσα την "Κραυγή", σαν να πρόκειται για κάποιο όνειρο (ή μάλλον εφιάλτη) κάποιου ασθενούς μου!
Θα τολμούσα όμως να πω ότι μια τέτοια δύναμη στην τεχνική της ζωγραφικής, δεν αποκτάται σε κανένα σχολείο. Τα συμπυκνωμένα συναισθήματα και οι αλήθειες που αναδεικνύει αυτός ο πίνακας σχετικά με το άγχος, τα νοιώθει μόνο όποιος πάσχει από βαριά Αγχώδη Διαταραχή. Θα έλεγα συνεπώς ότι και ο Munch έπασχε ο ίδιος από βαριά Αγχώδη Διαταραχή (και για λόγους που ξεφεύγουν του παρόντος και από μια συνοδό καταθλιπτική διαταραχή). Παρατηρώντας καί πολλά άλλα έργα του, έχω βεβαιωθεί για τούτο. Πράγματι η αδελφή του νοσηλεύτηκε την ίδια χρονιά που ζωγράφισε αυτό το έργο, σε Ψυχιατρείο για Διπολική Διαταραχή (μανιο-κατάθλιψη). Και η συχνότερη διαταραχή που βρίσκουμε στα αδέλφια των διπολικών ασθενών είναι η Αγχώδης Διαταραχή.
Ήταν απλά, άλλη μια φορά που οι ψυχικές στρεβλώσεις εκτονώθηκαν μεγαλειωδώς, μέσα από το ταλέντο και το πάθος της Τέχνης.
Ελπίζω μέσα από την παραπάνω πρωτότυπη ανάλυση να έδωσα μια καλή εικόνα - στην κυριολεξία εικόνα! - για το τι σημαίνει ΑΓΧΟΣ για το νου και το σώμα.
επάνω
