Εισαγωγή κατά τον Freud
Άγχος είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα αναμονής επικείμενου κινδύνου, του οποίου η αιτία παραμένει ασυνείδητη.
Ο Freud είχε αρχίσει νωρίς, από την αρχή της ψυχαναλυτικής του εργασίας, να ασχολείται με την εξήγηση του άγχους.
Οι συστηματικές του προσπάθειες κατέληξαν σταδιακά σε δύο διαφορετικές θεωρίες για το άγχος, με τη δεύτερη να επεκτείνει και να θεμελιώνει βαθύτερα την πρώτη.
Και στις δύο θεωρίες του Freud για το άγχος, θεμελιώδης ρόλος διαδραματίζεται από την απουσία εκφόρτισης, συμπεριλαμβανόμενης ακόμα και της ενστικτώδους ικανοποίησης. |
 |
 |
Στην πρώτη θεωρία του (1894), το ανικανοποίητο σεξουαλικό ένστικτο, μετασχηματίζεται ρητά στο άγχος από έναν φαινομενικά βιολογικό μηχανισμό.
Η σωματική σεξουαλική διέγερση, με τη βοήθεια σεξουαλικών ιδεών, δεν αναπτύσσεται σε ψυχική λίμπιντο.
Εντούτοις, οι σεξουαλικές αναπαραστάσεις μπορούν να κατασταλούν, και η συνοδευτική διέγερσή τους:
1. είτε εκτρέπεται προς τις σωματικές διεξόδους, έτσι ώστε να δώσουν αφορμή για τα υστερικά συμπτώματα μετατροπής,
2. είτε εναλλακτικά το Εγώ ανακατευθύνεται στην υποκατάσταση των σεξουαλικών αναπαραστάσεων, χαρακτηριστικό της υστερίας ή της φοβικής νεύρωσης. |
Η θεώρηση αυτή του άγχους, αποτελεί μια κάπως μηχανική και ίσως απλοϊκή ανάλυση του ανθρώπινου ψυχισμού, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα του 21ου αιώνα, δεν έπαυε όμως να είναι ένα γιγάντιο βήμα για την ανθρωπότητα, για τον καιρό της σύλληψής της. Η απομάκρυνση από τις μέχρι τότε μεταφυσικές αιτιολογίες των ψυχιατρικών συμπτωμάτων και η έδρασή τους σε ένα νέο νοητικό πεδίο με φόντο τις ενδοψυχικές συγκρούσεις, επέτρεψε στον Ψυχίατρο όχι μόνο να αποκτήσει μια βαθύτερη οπτική στα ψυχικά δρώμενα αλλά και να οραματίζεται πλέον νέες ορθολογικές μεθόδους θεραπευτικής επίλυσης των ψυχικών παθήσεων. |
Στη δεύτερη θεωρία του Freud για το άγχος, που αναλύθηκε στο βιβλίο του «Αναστολές, συμπτώματα και άγχος» (1925), τα ανικανοποίητα ένστικτα δεν προκαλούνται απευθείας. Το άγχος ως σήμα αναπτύσσεται από το Εγώ, ως αμυντικό μέτρο κατά του αυτόματου άγχους.
Η βιολογική και διανοητική ανωριμότητα του νηπίου, δεν του επιτρέπει να αντιμετωπίσει την αύξηση στην ένταση που προκύπτει από τα τεράστια ποσά ενστικτώδους διέγερσης που δεν μπορεί να εκφορτιστεί και να ικανοποιηθεί. Το νήπιο έρχεται βαθμιαία να καταλάβει ότι το μητρικό αντικείμενο μπορεί να βάλει ένα τέλος σε αυτήν την κατάσταση. Τότε, ο φόβος της απώλειας της μητέρας βιώνεται ως κίνδυνος, και αυτή η εμπειρία αποτελεί το άγχος ως σήμα. |
 |
Όταν το νεογέννητο αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη μητέρα του, είναι ανίκανο να διακρίνει την προσωρινή απουσία από τη δυσβάσταχτη απώλεια. Κατά συνέπεια από τη στιγμή που η μητέρα χάνεται από τα μάτια, το μωρό συμπεριφέρεται σαν να μην πρόκειται ποτέ να την δει πάλι. Η επαναλαμβανόμενη εμπειρία της ικανοποίησης έχει δημιουργήσει αυτό το αντικείμενο, δηλαδή τη μητέρα, το μητρικό αντικείμενο, το οποίο, καθώς προκύπτει η ανάγκη, είναι έντονα επενδεδυμένο με λιμπιντική ενέργεια και κατέχεται [κάθεξις] με τέτοιο τρόπο ώστε θα μπορούσε να περιγραφεί σαν νοσταλγικό. Από αυτή τη στιγμή, η απώλεια του αντικείμενου προκαλεί τον ψυχικό πόνο, ενώ άγχος είναι η αντίδραση στον κίνδυνο που συνδέεται με αυτή την απώλεια. Η θλίψη προκύπτει όποτε η επαφή με την πραγματικότητα αναγκάζει την αναγνώριση ότι το αντικείμενο έχει χαθεί. Στις διάφορες μορφές της, η απώλεια του αντικείμενου γίνεται το πρωτότυπο για τις μελλοντικές εκδηλώσεις του άγχους, τις οποίες ο Freud απαριθμεί σαν:
Η καινοτομία αυτής της δεύτερης θεωρίας προέρχεται, αφ' ενός, από τη γενετική έννοια σύμφωνα με την οποία το άγχος είναι συνδεδεμένο με το φόβο επανάληψης πολύ πρώιμων ανθρώπινων καταστάσεων άγχους, και αφ' ετέρου από το γεγονός ότι αυτές οι καταστάσεις συνδέονται κατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας με διάφορες φαντασιώσεις για το μητρικό αντικείμενο, και αργότερα με φαντασιώσεις σχετικά με άλλα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένου και του πατέρα (άγχος ευνουχισμού ή άγχους για την απώλεια της αγάπης του Υπερεγώ).
Η στενή συσχέτιση που τίθεται έτσι μεταξύ του άγχους και του ιδεασμού, είναι ριζικά διαφορετική από την πρώτη θεωρία του Freud για το άγχος, πολύ πιο πλούσια σε δυναμική και με σαφώς πιο ευρυγώνιο οπτικό πεδίο.
Επιστροφή στο Μενού για την ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ
ΑΓΧΟΣ - ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΕΝΟΥ
|
