... ο καταθλιπτικός ασθενής δεν φωνάζει "βοήθεια", όταν πνίγεται!

Τον Αύγουστο του 2006, υπήρξαμε μάρτυρες ενός περιστατικού παρ' ολίγον πνιγμού, ενός λουόμενου, σε μια κατάμεστη ελληνική παραλία. Την ώρα που ο ατυχής είχε ήδη βυθιστεί αθόρυβα κάτω από τη θάλασσα, οι υπόλοιποι λουόμενοι αμέριμνοι απολάμβαναν τη δροσιά και τα παιχνίδια με το νερό. Σε μια απόσταση 5 έως 10 μέτρων γύρω από αυτόν, υπήρχαν τουλάχιστον άλλοι 10 λουόμενοι. Κανείς όμως δεν τον αντελήφθη. Ωστόσο μια κυρία που δεν ήξερε κολύμπι, αρκετά μακρύτερα, στην αμμουδιά, πρόσεξε την ύποπτη κίνηση του νερού στο σημείο που πνιγόταν ο ατυχής και έβαλε τις φωνές, δείχνοντας το ακριβές αυτό σημείο. Έσπευσαν τότε οι πιο κοντινοί, ανέσυραν τον μισο-πνιγμένο λουόμενο από τη θάλασσα, τον έσυραν στην αμμουδιά, κάλεσαν ασθενοφόρο, διακομίστηκε στο νοσοκομείο και έτσι τελικά διασώθηκε.

Μετά την αναταραχή από το συμβάν, αναρωτηθήκαμε σε ποιόν οφείλει τη ζωή του. Συμφωνήσαμε όλοι και συγχαρήκαμε την κυρία που με την παρατηρητικότητά της, παρόλο που η ίδια δεν ήξερε κολύμπι, έσωσε την ζωή του λουόμενου. Στο νου μας αργότερα, ξαναήρθε αυτό το περιστατικό και σκεφτήκαμε την αναλογία ανάμεσα στον πνιγμό και την κατάθλιψη. Πόσοι από τους καταθλιπτικούς που αυτοκτόνησαν, μπορεί να είχαν άραγε σωθεί, αν οι κοντινοί τους ήξεραν τι να παρατηρήσουν; Αν ήξεραν ότι πάσχουν από κατάθλιψη, τι θα είχαν κάνει;

Έτσι αποφασίσαμε να γράψουμε αυτό το άρθρο, με στόχο τη αύξηση της παρατηρητικότητας του απλού κόσμου και την ελπίδα διάσωσης έστω και μίας ψυχής, αν όχι από το θάνατο, τουλάχιστον έστω από την άδικη οδύνη...

Στο άρθρο μας "Κατάθλιψη - Μορφές", αναφερθήκαμε με τεχνικούς όρους από την Ψυχιατρική, στα διαφορετικά είδη νόσων που παρουσιάζονται με την κοινή ονομασία κατάθλιψη.

Σε αυτό το άρθρο, θα δώσουμε μια πιο ελεύθερη περιγραφή, της όψης και της αίσθησης που δίνει ο καταθλιπτικός ασθενής, σε κάποιον ουδέτερο τρίτο παρατηρητή. Έτσι ελπίζουμε ότι θα μπορέσετε να αναγνωρίσετε καλύτερα και ακριβέστερα, τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη στο περίγυρό σας και συνεπώς θα είσαστε σε καλύτερη θέση να τους βοηθήσετε κατάλληλα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών που πάσχουν από κατάθλιψη, αναφέρει αίσθημα θλίψης και δυστυχίας. Τα συναισθήματα αυτά κυμαίνονται μεταξύ της ήπιας θλίψης ή της μελαγχολίας και της βαθιάς απελπισίας, και περιγράφονται από το καταθλιπτικό άτομο ως μοναξιά και απογοήτευση. Τα άτομα αυτά θεωρούν την κατάστασή τους μη αναστρέψιμη, κλαίνε συχνά και νιώθουν μια ανεξήγητη εσωτερική θλίψη. Άλλες πάλι φορές μπορεί να κοιτούν ανέκφραστα τον ίδιο τοίχο για ώρες, βιώνοντας ένα είδος ψυχρού εσωτερικού κενού.

Οι καταθλιπτικοί εμφανίζουν χαρακτηριστικές εκφράσεις στο πρόσωπο, όπως άκρες του στόματος σε έντονη πτώση ( το περίφημο Ω - ωμέγα των καταθλιπτικών που σχηματίζουν τα χείλη με το στόμα), μάτια κόκκινα και πρησμένα από το κλάμα, βλέμμα απλανές και έκφραση θλιμμένη. Στα αρχικά στάδια, πάντως, μερικοί είναι δυνατόν να μην εμφανίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά αντίθετα, να φαίνονται ευδιάθετοι και να χαμογελούν, παρά την εσωτερική τους θλίψη ή απόγνωση. Ωστόσο, μόλις παρουσιαστεί το κατάλληλο ερέθισμα ή αφορμή, εκδηλώνουν τη θλίψη και τον ψυχικό τους πόνο, κλαίγοντας.

Ένα από τα πιο συχνά και χαρακτηριστικά συμπτώματα της κατάθλιψης, είναι η διαταραχή του ύπνου. Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη παρατηρούν μια ανωμαλία στην πορεία του ύπνου τους. Κάποια άτομα αργούν να αποκοιμηθούν. Το μεγαλύτερο, όμως, ποσοστό των καταθλιπτικών ατόμων αποκοιμάται φυσιολογικά αλλά ξυπνά νωρίτερα το πρωί από ό,τι συνήθως, κατά το ξημέρωμα, και, όσο και να προσπαθήσει, δεν μπορεί να ξανακοιμηθεί (πρωινή αφύπνιση, τόσο χαρακτηριστική που σχεδόν μπορείς να βάλεις διάγνωση!). Συνεπώς, ο καταθλιπτικός ασθενής ξυπνά λίγες ώρες αφού κοιμηθεί και του είναι αδύνατον να ξαναπέσει για ύπνο. Τα καταθλιπτικά άτομα, προτού κοιμηθούν και αφού ξυπνήσουν, σκέφτονται ξανά και ξανά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που φοβούνται να αντιμετωπίσουν τη μέρα που ξεκινάει το πρωί. Η αϋπνία είναι ένα ιδιαίτερα συνηθισμένο χαρακτηριστικό της κατάθλιψης. Η αϋπνία μπορεί να είναι αρχική (επελεύσεως -όπου το άτομο δεν μπορεί να αποκοιμηθεί), μέση (αφύπνιση κατά τη διάρκεια της νύχτας και αδυναμία να ξανακοιμηθεί) και τελική (αφύπνιση νωρίς το πρωί). Η αρχική αϋπνία συνήθως συνδέεται περισσότερο με το άγχος, παρά με την κατάθλιψη.

Κάποιες φορές η διαταραχή του ύπνου παίρνει τη μορφή υπερυπνίας όπου το άτομο μπορεί να κοιμάται – πολλές φορές- και παραπάνω από δέκα - δεκαπέντε ώρες την ημέρα (άτυπη κατάθλιψη).

Η απώλεια της όρεξης για φαγητό είναι ένα συχνό σύμπτωμα της κατάθλιψης. Η ανορεξία που εκδηλώνει ο καταθλιπτικός ασθενής, τον οδηγεί σε απώλεια του βάρους του. Μέχρι και 80 % των καταθλιπτικών χάνουν βάρος και αυτό ενίοτε μπορεί και να απειλήσει και τη ζωή τους. Δεν συνειδητοποιούν όμως την αλλαγή του βάρους τους, παρά μόνο όταν τύχει να ζυγιστούν ή να αντιληφθούν πως τα ρούχα "κολυμπάνε" επάνω τους.

Υπάρχει όμως κι ένα μικρότερο ποσοστό καταθλιπτικών, στο οποίο σημειώνεται αύξηση της όρεξης και παίρνουν βάρος. Είναι η άτυπη κατάθλιψη με την υπερφαγία και την κατανάλωση γλυκών.

Πολλοί καταθλιπτικοί χάνουν την ικανότητα να αντλούν ικανοποίηση (ανηδονία) από δραστηριότητες που συνήθιζαν να θεωρούν ευχάριστες, όπως οι νυχτερινές διασκεδάσεις, η μουσική, η συνάντηση με τους φίλους κλπ.

Βασικό χαρακτηριστικό τους είναι η έλλειψη κινήτρων και η έλλειψη ενεργητικότητας (αδράνεια, αβουλία). Πρώτα μειώνουν και σταματούν τα hobby τους και στη συνέχεια μπορεί να μην πάνε ούτε στην εργασία τους. Εμφανίζουν έντονη αναβλητικότητα και δυσκολία στη λήψη ακόμα και απλών αποφάσεων. Η κατάσταση συχνά επιδεινώνεται και αδιαφορούν ακόμα και για την προσωπική τους υγιεινή, σταματώντας το ξύρισμα, το χτένισμα ή ακόμα και το πλύσιμο του σώματος ή του προσώπου.

Οι τύψεις και οι ενοχές κατατρύχουν τον καταθλιπτικό ασθενή. Συχνά τα άτομα με κατάθλιψη βιώνουν συναισθήματα ενοχών, ντροπής και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Πολλές φορές αισθάνονται ενοχές και τύψεις για λάθη και αποτυχίες του παρελθόντος, τα οποία μεγαλοποιούν. Πολύ συχνά αισθάνονται άσχημα αναφορικά με τα παιδιά τους. Θεωρούν τον εαυτό τους κατώτερο σχετικά με όλες εκείνες τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά που θεωρούν απαραίτητα για τη ζωή, χαρακτηριστικά όπως υψηλή νοημοσύνη, εξωτερική ομορφιά, επαγγελματική επιτυχία κ.ά. Μάλιστα, η χαμηλή αίσθηση αυτοπεποίθησης και αυτοσεβασμού των καταθλιπτικών είναι υπεύθυνη για το γεγονός ότι θεωρούν τον εαυτό τους αποτυχημένο και τη ζωή τους απογοητευτική. Οι καταθλιπτικοί άνθρωποι χαρακτηρίζονται από το αίσθημα της ανημποριάς και του αβοήθητου και την απελπισία που συνοδεύεται από την πεποίθηση πως δεν υπάρχει ελπίδα βελτίωσης ( απελπισμένοι ).

Επίσης, κάποιοι καταθλιπτικοί ασθενείς βιώνουν μια ολοκληρωτική «παράλυση της βούλησης» που εκδηλώνεται με την αδυναμία να κάνουν και το πιο απλό πράγμα, όπως για παράδειγμα να σηκωθούν από το κρεβάτι (κλινοφιλία). Τέλος, αδυνατούν να ανταποκριθούν σε πολύ απλές απαιτήσεις της ζωής, θεωρώντας τον εαυτό τους ανίκανο. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός πως αισθάνονται πολύ κουρασμένοι. Η κούραση είναι η συχνότερη εξήγηση πού δίνουν οι ίδιοι για την αδυναμία τους να κάνουν έστω και απλές δουλειές. Παραπονιούνται συχνά για αδυναμία. Μια νοικοκυρά που ξαφνικά δεν μπορεί να σηκώσει την κατσαρόλα με το νερό για να βράσει φακές, "γιατί δεν την κρατάν τα χέρια της", είναι πολύ πιθανό να πάσχει από κατάθλιψη.

Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο οι καταθλιπτικοί να παραπονιούνται για σωματικούς πόνους και διάφορα οργανικά προβλήματα. Συνήθως επισκέπτονται αρκετούς γιατρούς για να ανακουφιστούν από τους πόνους τους, πριν επισκεφθούν έναν ψυχίατρο. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι τα εξής: πονοκέφαλοι, μυϊκές κράμπες, ναυτία, εμετοί, βάρος στο στήθος, ξινή γεύση στο στόμα, ξηροστομία, πόνοι και δυσκαμψία στην πλάτη και το σβέρκο κ.ά. Αυτά τα συμπτώματα οφείλονται στην συνύπαρξη άγχους με την κατάθλιψη.

Ένα μεγάλο ποσοστό (60%- 70% των καταθλιπτικών), αισθάνεται έντονο άγχος και μερικές φορές υπερβολική ανησυχία. Επιπρόσθετα, οι καταθλιπτικοί (μερικές φορές) παρουσιάζουν υπερδιέγερση, υπερβολική ανησυχία, ένταση, νευρικότητα. Κινούνται συνέχεια, βηματίζουν πάνω κάτω ή κινούν αδιάκοπα τα χέρια τους, κλπ. Η ανησυχία και η ανασφάλεια του πάσχοντα από κατάθλιψη, συνήθως δεν έχει βάσιμη ή συγκεκριμένη εξωτερική αιτία, αλλά κάνει έκδηλη την παρουσία της στα μικροπροβλήματα που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητα.

Η νοητική δραστηριότητα των καταθλιπτικών ασθενών επιβραδύνεται και παρουσιάζουν κάποιες φορές προβλήματα στον τομέα της μνήμης και συγκέντρωσης και είναι αναποφάσιστοι.

Για εκείνους, ο κόσμος, η ίδια τους η ζωή, είναι πολύ δυσάρεστη και ανυπόφορη, γι αυτό και η αυτοκτονία αποτελεί έναν τρόπο που οι ίδιοι θεωρούν ιδανικό προκειμένου να ξεφύγουν από την επώδυνη πραγματικότητα. Έτσι, συχνά οι καταθλιπτικοί έχουν επαναλαμβανόμενες ιδέες θανάτου και αυτοκτονίας. Η αυτοκτονική σκέψη αποτελεί το πιο σοβαρό και επικίνδυνο σύμπτωμα των καταθλιπτικών. Όταν ένα άτομο αναφέρει την αυτοκτονία, ο ψυχίατρος οφείλει να λαμβάνει σοβαρά υπόψιν του τα όσα του εξομολογείται ο ασθενής, επειδή πολλά από τα άτομα που επιθυμούν να αυτοκτονήσουν μιλούν για τις προθέσεις τους πριν το κάνουν. Συχνά, οι σκέψεις του ασθενούς φαντάζουν παράλογες στα άτομα του κοντινού του περιβάλλοντος, ειδικά όταν το άτομο θεωρείται από εκείνους όμορφο και πετυχημένο στην προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Ακόμα και όταν οι άλλοι αντιλαμβάνονται κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του καταθλιπτικού, δεν φαντάζονται ότι αυτές οι αλλαγές είναι μόνιμες. Έτσι, από τη στιγμή που τα άτομα δεν λαμβάνουν σοβαρά τα συμπτώματα αυτά, συχνά δημιουργείται ένα άσχημο περιβάλλον για τον καταθλιπτικό ασθενή, όπου έχουν δημιουργηθεί σοβαρές συγκρούσεις, ένταση, παρεξηγήσεις, αυξανόμενες ενοχές και αισθήματα απελπισίας.

Επαναλαμβανόμενοι και συχνοί εφιάλτες, θα πρέπει να ανησυχήσουν τον ασθενή που πάσχει από αϋπνία και την οικογένειά του. Πρόσφατα αποδείχθηκε ότι οι εφιάλτες συσχετίζονται με πενταπλάσιο (5) κίνδυνο απόπειρας αυτοκτονίας. (Sjostrom, Sleep. 2007 Jan 1;30(1):91-5) Από όσους προσπαθούν μια απόπειρα αυτοκτονίας, 89% υποφέρουν από κάποιες διαταραχές ύπνου, 73% έχουν δυσκολίες στην έναρξη του ύπνου, 69% έχουν δυσκολία να διατηρήσουν τον ύπνο, 66% έχουν εφιάλτες, και 58% υποφέρουν από πρόωρο πρωινό ξύπνημα. Επειδή ο κίνδυνος για τη ζωή είναι άμεσος και μεγάλος, συνιστούμε άμεση εξέταση από ψυχίατρο (και όχι ψυχολόγο - δείτε εδώ τις διαφορές ψυχίατρος από ψυχολόγος), επείγουσα αντικαταθλιπτική αγωγή και στενή παρακολούθηση από το περιβάλλον του ασθενούς.

Ένα ακόμα πολύ χαρακτηριστικό σύμπτωμα της κατάθλιψης είναι η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία και ικανότητα. Ένα τέτοιο σύμπτωμα μπορεί να δυσχεραίνει τη σχέση του ατόμου με τον ή την σύντροφό του, που συχνά εκλαμβάνει την άρνηση σεξουαλικής επαφής ως απόρριψη. Αυτή η διάθεση του ατόμου πηγάζει από μια γενικότερη ελάττωση της ενεργητικότητας του ατόμου και μειωμένη διάθεση. Το σύμπτωμα αυτό δημιουργεί κάποιες παρανοήσεις, όπως για παράδειγμα το ότι θεωρεί το καταθλιπτικό άτομο πως είναι σεξουαλικά ανίκανο ή όπως το ότι ο σύντροφος του ατόμου παρεξηγεί τη σεξουαλική του άρνηση εξηγώντας τη ως έλλειψη ερωτικής έλξης κι αγάπης. Οι πραγματικοί λόγοι που το άτομο χάνει το ενδιαφέρον του για σεξουαλική δραστηριότητα είναι άλλοι. Αισθήματα ανησυχίας, απογοήτευσης, απαισιοδοξίας αποσπούν την προσοχή του καταθλιπτικού ατόμου από τη σεξουαλική επιθυμία. Επιπρόσθετα, αισθήματα που βιώνει ο ασθενής όπως η υπερευαισθησία του στην απόρριψη, η ενοχή, η δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων οργής συντείνουν στην απομάκρυνσή του από την σεξουαλική δραστηριότητα. Ωστόσο, η απώλεια της σεξουαλικής διάθεσης δεν είναι κοινή σε όλους τους καταθλιπτικούς ανθρώπους. Μάλιστα, σε μερικές (σπάνιες) περιπτώσεις ατόμων με κατάθλιψη υπάρχει αρχικά μια αύξηση της σεξουαλικής ενέργειας, μια κατάσταση γνωστή ως σεξουαλική ανησυχία. Εδώ το άτομο χαρακτηρίζεται από αύξηση των σεξουαλικών του ορμών. Η σεξουαλική ανησυχία μπορεί να είναι αποτέλεσμα ορμονικών αλλαγών ή αποτέλεσμα ταραχής και φόβου που οφείλεται στην κατάθλιψη που εκτονώνεται με αυτόν τον τρόπο. Δείτε περισσότερα στην ιστοσελίδα μας Σεξ, Σεξουαλική Διαταραχή και Κατάθλιψη.

Τα παραπάνω συμπτώματα που αναφέραμε, δεν απαντώνται όλα ταυτόχρονα στον ίδιο ασθενή από κατάθλιψη, ούτε είναι απαραίτητο να εμφανιστούν όλα. Συνήθως βλέπουμε συνδυασμούς από πολλά από τα παραπάνω και σε διαφορετική βαρύτητα το καθένα. Πιστεύουμε όμως πως η γενική εικόνα που προκύπτει είναι αρκετή, ώστε την επόμενη φορά που θα τα συναντήσετε σε κάποιον γνωστό σας, να σπεύσετε να κινητοποιήσετε τον ίδιο και την οικογένειά του, ώστε να λάβει έγκαιρα τη σωστή θεραπεία. Η κατάθλιψη θεραπεύεται με τα σύγχρονα φάρμακα στην Ψυχιατρική, σε λίγες μόνον εβδομάδες. Χωρίς φαρμακευτική αγωγή, θα οδηγήσει τον άτυχο ασθενή αργά ή γρήγορα στην απομόνωση, στην λειτουργική αναπηρία και πιθανά στο θάνατο.

Αν δείτε σε μια παραλία κάποιον να πνίγεται, θα σπεύσετε να τον βοηθήσετε. Ακόμα και αν δεν γνωρίζετε κολύμπι, οι φωνές σας θα κινητοποιήσουν κάποιον που θα ξέρει. Με τον τρόπο αυτό, θα έχετε συμβάλλει στο να σώσετε πιθανά, μια ανθρώπινη ζωή. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τον ασθενή που πάσχει από κατάθλιψη. Με την μόνη διαφορά ότι για να τον "δείτε", πρέπει να ξέρετε πως μοιάζει. Γιατί, ο καταθλιπτικός ασθενής δεν φωνάζει "βοήθεια", όταν πνίγεται! Εναπόκειται στην παρατηρητικότητα των συνανθρώπων του, για να σώσει τη ζωή του.

Επειδή η κατάθλιψη είναι μια θανατηφόρος νόσος, γρηγορείτε.

"Το προλαμβάνειν, κάλλιον εστί του θεραπεύειν". ¨

Πως μπορώ να βοηθήσω έναν φίλο με κατάθλιψη;

Μπορείτε αρχικά να τον πείσετε ότι πράγματι έχει κατάθλιψη, προτείνοντας στο φίλο σας μια ανώνυμη μέτρηση στην ιστοσελίδα μας Μετρήστε την Κατάθλιψη.

Το καλύτερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε για κάποιον φίλο σας με κατάθλιψη, είναι να τον προτρέψετε να ζητήσει θεραπεία.

Αυτό μπορεί να σημαίνει να τον ενθαρρύνετε να αναζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό και να παραμείνει στη θεραπεία όταν την ξεκινήσει. Αυτό επίσης που πρέπει να κάνετε, είναι να του προσφέρετε συναισθηματική υποστήριξη, δηλαδή κατανόηση, υπομονή, στοργή και ενθάρρυνση. Προσκαλέστε τον ασθενή φίλο σας, σε συζητήσεις και δραστηριότητες. Ακόμα και μια βόλτα στη λιακάδα είναι πολύ χρήσιμη! Αν αρνηθεί, επιμείνετε χωρίς όμως να ασκείτε πίεση. Θυμίστε στον πάσχοντα από κατάθλιψη, ότι με τον καιρό και την κατάλληλη θεραπεία, θα αισθανθεί καλύτερα.

Επιστροφή στο μενού Κατάθλιψη

Σημείωση: Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στις 10-4-07, στο indymedia και προκάλεσε 120 σχόλια μέσα σε 2 ημέρες! Ο αριθμός ρεκόρ των σχολίων, μας διαβεβαιώνει για το έντονο ενδιαφέρον του κόσμου γύρω από τη θεματική ενότητα "κατάθλιψη - καταθλιπτικός ασθενής - αυτοκτονία" και το ιδιόμορφο βάρος της λέξης "Ψυχίατρος" στην συλλογική ελληνική συνείδηση.

Ο τεράστιος αυτός αριθμός των σχολίων, δεν ήταν δυνατόν να απαντηθεί άμεσα. Θα αποτελέσει όμως την πρώτη ύλη, για κάποιο μελλοντικό άρθρο.

επάνω