 |
Ο Φρόυντ εκτός από τα όνειρα, βρήκε επίσης αποδείξεις του ασυνείδητου σε λειτουργία, σε δύο κοινά ανθρώπινα φαινόμενα - τα αστεία και τα λάθη.
Δύο από τα περισσότερα συναρπαστικά βιβλία του, "Η ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής" και "Τα Αστεία και η σχέση τους με το ασυνείδητο" καταγράφουν τις σκέψεις του σε αυτά τα θέματα. Ο μάλλον αποθαρρυντικός τίτλος "Η ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής" μεταμφιέζει το γεγονός ότι το βιβλίο είναι κατά ένα μεγάλο μέρος μια από τις πιο γνωστές ψυχαναλυτικές ιδέες στον μέσο άνθρωπο - η αποκαλούμενη φροϋδική ολίσθηση (Freudian Slip - lapsus). |
Κατά την άποψη του Φρόυντ από την αδιάκοπη πάλη ανάμεσα στο συνειδητό και στο ασυνείδητο, οι απείθαρχες σκέψεις και οι επιθυμίες του τελευταίου επιδιώκουν πάντα ένα μέσο έκφρασης, βράζοντας μακριά και κάτω από την επιφάνεια του συνειδητού, αναζητώντας μιας διέξοδο.
Ο Φρόυντ υποστηρίζει ότι τα λάθη χωρίς προφανές νόημα - συχνότερα οι ολισθήσεις της πένας και της γλώσσας (τα περίφημα «lapsus» ή «Slips of the tongue» στα αγγλικά ή «παραπράξεις» στα ελληνικά), οι πράξεις παράλειψης και επιλεκτικής αμνησίας - φέρνουν τα κρυμμένα μηνύματα από το ασυνείδητο.
Στην λογοτεχνία της ψυχανάλυσης υπάρχουν διάφορα lapsus ανάλογα με τον τρόπο που παράγονται:
-
Lapsus Linguae: ολίσθηση της γλώσσας.
-
Lapsus Calami: ολίσθηση της πένας.
-
Lapsus Clavis: ολίσθηση της δακτυλογράφησης
-
Lapsus Manu: ολίσθηση του χεριού.
-
Lapsus Memoriae: ολίσθηση της μνήμης.
Ένα παράδειγμα που δίνει από την εμπειρία του είναι εντυπωσιακά απλό. Ο Φρόυντ είχε ξεμείνει από ένα τύπο χαρτιού (στα γερμανικά fliesspapier) που χρησιμοποιούσε, ξεχνώντας κάθε ημέρα να πάει να αγοράσει. Ο λόγος, ανακάλυψε τελικά, ήταν η επώδυνη απογοήτευση εκείνη την περίοδο από το φίλο του Wilhelm Fliess και δεν θέλησε να την ξαναθυμηθεί (την απογοήτευση) αγοράζοντας το χαρτί με το παρεμφερές όνομα με αυτόν. Έτσι ξεχνούσε επανειλημμένα να πάει να το αγοράσει.
Δεν είναι όλα τα παραδείγματα του Φρόυντ τόσο απλά ή πειστικά όπως το παραπάνω (πράγματι μερικά είναι πάρα πολύ μπερδεμένα και οριακά πειστικά) αλλά η ίδια η δημοτικότητα του όρου της φροϋδικής ολίσθησης δείχνει ότι είχε δώσει έμφαση σε ένα φαινόμενο κοινό για τον καθένα και μια εύλογη εξήγηση. Στην Ελληνική γλώσσα έχουμε για παράδειγμα, την σχετική παροιμία: "Γλώσσα λανθάνουσα την αληθείαν λέγει".
Πολλές, αν και όχι όλες, οι φροϋδικές ολισθήσεις, προφανώς αντιπροσωπεύουν τις παρεισφρήσεις των ασυνείδητων διαδικασιών στη συνείδηση.
Ομοίως ο ισχυρισμός του Φρόυντ ότι τα αστεία, μακριά από αθώα σχήματα λόγου της κωμωδίας, μεταφέρουν επίσης τις ασυναίσθητες αγάπες και τους φόβους και τα μίση, συμπίπτει με την εμπειρία των περισσότερων ανθρώπων στη καθημερινή ζωή.
Φυσικά, μερικά αστεία είναι αρκετά αθώα και ο ίδιος ο Φρόυντ αναγνώρισε (αρχικά, τουλάχιστον) ότι κάποια λεκτικά παιχνίδια και επιδεξιότητες έφερναν λίγα μόνο θέματα από το ασυνείδητο. |
|
Αλλά πολλά από τα αστεία που αφορούν θέματα σεξουαλικότητας, έθνους, οικογενειακών σχέσεων, θρησκείας, ξυπνούν ισχυρά συναισθήματα.
Ο Φρόυντ υποστήριξε ότι οι εντάσεις που δημιούργησαν τέτοια θέματα, δεν μπορούν να εκφραστούν στην κοινωνικά παραδεκτή συμπεριφορά και βρήκαν την διέξοδο στην κοινωνικά αποδεκτή μορφή των αστείων. Πολλά αστεία, όπως και οι φροϋδικές ολισθήσεις, είναι παραδείγματα της διεξόδου κάποιας ασυνείδητης διεργασίας στο συνειδητό.
Σε όλα αυτά τα φαινόμενα - τη συμπεριφορά των νευρωτικών ασθενών του, με τα όνειρα, τις φροϋδικές ολισθήσεις και τα αστεία, ο Φρόυντ βρήκε τα στοιχεία για τις ιδέες του για το συνειδητό και το ασυνείδητο, για το κεντρικό του επιχείρημα ότι ένα μεγάλο μέρος της διανοητικής ζωής ήταν ασυναίσθητο και ότι μόνο ορισμένες μεμονωμένες πράξεις και σκέψεις ήταν το αποτέλεσμα της συνείδησης και της ορθολογιστικής ικανότητας.
Επιστροφή στο Μενού για την ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ
επάνω
Σχετικά άρθρα:
1. Broder A, Bredenkamp J. [Slip technique, process dissociation model and multinomial modeling: new tools for experimental detection of "Freudian slips"]. Z Exp Psychol. 1996;43(2):175-202.
2. Poland WS. An analyst's slip of the tongue. Psychoanal Q. 1992;61(1):85-7.
3. Ferber R. Slip of the tongue or slip of the ear? On the perception and transcription of naturalistic slips of the tongue. J Psycholinguist Res. 1991;20(2):105-22.
4. Grossman WI. Some sources for a slip in a translation by Freud. J Am Psychoanal Assoc. 1988;36(3):729-39.
5. Gould SJ. Freudian slip. Nat Hist. 1987;96(2):14-21.
6. Von Holt HW, Jr. A slip of the tongue. J Abnorm Psychol. 1967;72(3):213-20.
7. Motley, M. T. (1985). Slips of the tongue. Scientific American, 253, 116-127
Επιστροφή στο Μενού για την ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ
επάνω
|
