|
Η ερμηνεια της εννοιας του διπλου εαυτου, συμφωνα με την Ψυχαναλυση.
 |
Υπάρχουν έννοιες που διαπερνούν χρονικά και τοπικά, την ανθρώπινη σκέψη. Ο διπλός εαυτός, είναι μια τέτοια νοητική σύλληψη. Ο άνθρωπος που διαλέγουμε να είμαστε, φαίνεται πως αυτόματα δημιουργεί στο νου μας, έναν σκοτεινό διπλό εαυτό, τον άνθρωπο που δεν θέλουμε να είμαστε. Η σκιερή φιγούρα που μας ακολουθεί, σε όλη μας την ζωή.
Στην Αρχαία Ελλάδα, η σκιά ταυτιζόταν με την ψυχή και ο Άδης ήταν το βασίλειο των σκιών. Στην Οδύσσεια, ο θεός Ερμής έχει την εξουσία να αποκοιμίζει ή να ξυπνάει από τον ύπνο τους ανθρώπους, όπως ακριβώς έχει τη δύναμη να οδηγεί τις ψυχές των σκοτωμένων μνηστήρων στον Κάτω Κόσμο, περνώντας τους — όλες σαν σκιές— από το «λιβάδι του Ασφοδέλου», το οποίο συνορεύει με τη «χώρα των ονείρων» (δήμος ονείρων). |
Επίσης, όπως ο Αχιλλέας θέλει να αγκαλιάσει τον Πάτροκλο, έτσι και ο Οδυσσέας στον Κάτω Κόσμο συνομιλώντας με τη μητέρα του Αντίκλεια προσπαθεί τρεις φορές να την αγκαλιάσει, αλλά εξαπατάται, γιατί η ψυχή της μητέρας του είναι «είδωλον» και σαν «όνειρο» και «σκιά» πετιέται κάθε φορά μέσα από τα χέρια του, «μεγαλώνοντας τον πόνο του». Δεν είναι τυχαίο επίσης που αγαπημένο άνθος του Άδη, είναι ο Νάρκισσος.
Αυτή η σκιά, το είδωλο, ο αντικαθρεπτισμός, η συμβολική έννοια της ψυχής, σε πολλούς πολιτισμούς, εξελίσσεται και στην υπόθεση της αυτονομίας της, της απόσχισης από το εγώ μας. Πρόκειται για το κλασσικό «ka», τη διπλή Ψυχή στην Αρχαία Αίγυπτο, το διπλό φάντασμα των Σκανδιναβικών μύθων, το doppelganger των Γερμανικών μύθων και τον κλώνο αντίγραφο που αναφέρουν οι ψυχωσικοί ασθενείς με παραλήρημα καταδίωξης.
Το διπλό αναφέρεται σε μια αναπαράσταση του «εγώ» που μπορεί να λάβει διάφορες μορφές (σκιά, αντανάκλαση, πορτρέτο, διπλός, δίδυμος), που βρίσκεται στον πρωτόγονο ανιμισμό ως ναρκισσιστική επέκταση και εξασφάλιση της αθανασίας, αλλά το οποίο, με την αποχώρηση του ναρκισσισμού, γίνεται προαναγγελία του θανάτου, πηγή κριτικής και καταδίωξης. |
 |
Το θέμα του διπλού εαυτού, εντάσσεται από τον Φρόιντ, στην ιδέα του ανοίκειου. Το ανοίκειο, είναι εκείνη η μορφή του τρόμου που οδηγεί πίσω σε κάτι πολύ γνωστό σε εμάς, αφού κάποτε ήταν πολύ οικείο, αλλά έχει καταστεί τρομακτικό διότι αντιστοιχεί σε κάτι καταπιεσμένο που έχει επιστρέψει. Ο διπλός εαυτός έχει γίνει μια εικόνα του τρόμου, όπως ακριβώς, μετά την κατάρρευση της θρησκείας τους, οι θεοί μετατρέπονται σε δαίμονες.
Η ερμηνεία της έννοιας του «διπλού σώματος» σύμφωνα με την ψυχανάλυση, ανάγεται στον πρωτογενή ναρκισσισμό του παιδιού και των πρωτόγονων ανθρώπων, όπου αποτελεί ένα είδος εξασφάλισης απέναντι στην καταστροφή του Εγώ και στην ιδέα του θανάτου. Ο ρόλος του διπλού σώματος, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα αυτόνομο αντί-Εγώ. Είναι το κλασικό παραμύθι του Winnicott, του ψευδούς εαυτού που ο κόσμος βλέπει και θαυμάζει, αλλά δεν αντιστοιχεί με τον αληθινό εαυτό, της απόγνωσης και της υπαρξιακής αγωνίας. Ο Otto Rank έχει αναφερθεί διεξοδικά στο θέμα του διπλού εαυτού. Ο διπλός εαυτός είναι πανταχού παρών ως αναπαράσταση της ψυχής και, συνεπώς, ως εγγυητής της επιβίωσης. Επίσης, βοηθά να κατανοήσουμε τη φύση της έννοια της θυσίας, όπως η κανιβαλιστική ενσωμάτωση του γιου από τον πατέρα (Χρόνος στην Αρχαία Ελληνική μυθολογία), επειδή ο γιος έχει καταρτίσει στον εαυτό του, την εικόνα ή η τη σκιά του πατέρα. Το διπλό είναι παρόμοια χρήσιμο στην κατανόηση της προέλευσης ορισμένων ταμπού.
 |
Στη λογοτεχνία (ETA Hoffmann, Edgar Allen Poe, Guy de Maupassant, Alfred de Musset, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι), ο Rank επισημαίνει την περιγραφή μιας παρανοϊκής κατάστασης που περιστρέφεται γύρω από το διωγμό του Εγώ, από το διπλό εαυτό και συγκρίνει αυτές τις φανταστικές δημιουργίες, με συμπτώματα μιας ψυχοπαθολογικής διάστασης στους δημιουργούς τους (επιληψία, διάσπαση της προσωπικότητας).
Το διπλό έχει επίσης βρεθεί να επικρατεί, αν και σε διαφορετικό επίπεδο, σε πραγματικά ή φανταστικά δίδυμα και, γενικότερα, σε δίδυμα αδέλφια. Το παράδοξο της ταυτότητας σε σχέση με την ετερότητα, τίθεται εδώ μαζί με το ναρκισσιστικό θεμέλιο της ισχυρής φιλίας - στην περίπτωση του διπλού εαυτού που δεν αφορά αδέλφια (Αχιλλέας και Πάτροκλος, Ορέστης και Πυλάδης). |
Το φαινόμενο του σκοτεινού διπλού σώματος, έχει χρησιμοποιηθεί συχνά στη Λογοτεχνία και γενικότερα στην Τέχνη. Κλασσική ταινία το «Dr. Jekyll and Mr. Hyde». Στο πορτραίτο του Dorian Gray βλέπουμε αυτό το διπλό, να καταλαμβάνει τον κυρίαρχο ρόλο στην διεκδίκηση της σεξουαλικής απόλαυσης. Στην όπερα του Μότσαρτ Don Giovanni, παρατηρούμε πόσο εύστοχα και ειρωνικά η προσωπικότητα του υπηρέτη Λεπορέλο, αντιρροπεί την προσωπικότητα του αφέντη Don Giovanni, όντως ουσιαστικά άλλη μια περίπτωση διπλού σώματος ή διπλής ψυχής σε υποστηρικτικό ρόλο.
Στον Πήτερ Παν, βλέπουμε ένα αγόρι που δεν θέλει να μεγαλώσει. Η σκιά του αυτονομείται και κάνει ότι θέλει. Η Γουέντυ, το κοριτσάκι, σε έναν υπέροχο διάλογο, του εξηγεί ότι θα αναλάβει να ράψει τη σκιά του στο σώμα του. Μπορεί λίγο να τον πονέσει, αλλά θα το κάνει πολύ ευγενικά και τότε ο Πήτερ Παν θα μπορέσει να είναι ολόκληρος. Μια αριστοτεχνική ψυχαναλυτική προσέγγιση στο θέμα της ενηλικίωσης και της ολοκλήρωσης.
Στην ταινία ο Μαύρος Κύκνος, δυστυχώς έχει ξεσπάσει λυσσασμένα ο πόλεμος, ανάμεσα στις διπλές ψυχές στον ίδιο εαυτό, με τραγικά αποτελέσματα. Ο Νάρκισσος αυτονομείται και πνίγεται τελικά, καθώς θαυμάζει τη φιγούρα του, που καθρεπτίζεται στο νερό της λίμνης.
Το θέματα του διπλού εαυτού, φαίνεται συνεπώς ότι ενδέχεται να παρουσιάζουν πολύ ευρεία ερμηνεία, παρόμοια με τον αρχέγονο ναρκισσισμό από τον οποίο προέρχονται.
Επιστροφή στο Μενού για την ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ
επάνω
|
