Ο Ψυχίατρος : τί είναι και κυρίως τι δεν είναι!

Ψυχίατρος είναι ο γιατρός που ειδικεύεται στη θεραπεία των ψυχικών ασθενειών. Δηλαδή είναι ένας γιατρός που έχει πτυχίο πρώτα από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου (6 χρόνια) και στη συνέχεια έχει ειδικευτεί (για άλλα 5 χρόνια) στην Ψυχιατρική. Αποκτά την Άδεια Άσκησης στην Ψυχιατρική ειδικότητα μετά από επιτυχείς εξετάσεις στην έδρα της Ψυχιατρικής, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου. Στη συνέχεια χρειάζεται και άδεια από την τοπική Νομαρχία. Η ελάχιστη χρονική διάρκεια σπουδών του ψυχίατρου, είναι λοιπόν συνολικά, 11 πανεπιστημιακά χρόνια.

Ο ψυχίατρος περιθάλπει τις ασθένειες που συνδέονται με τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής, είτε είναι φυσικής (βιολογικής), είτε ψυχολογικής, είτε κοινωνικής προέλευσης. Η κατάθλιψη, η «νεύρωση», οι ψυχώσεις, οι ψυχοσωματικές ασθένειες, το στρες (το άγχος), η εξάρτηση από το αλκοόλ, τα προβλήματα της προσαρμογής σε μια νέα κατάσταση, είναι τέτοια παραδείγματα.

Αρκετοί επαγγελματίες ασχολούνται με τα προβλήματα της ψυχικής υγείας, αλλά ο Ψυχίατρος είναι ο μόνος που μπορεί να προσφέρει μια ιατρική διάγνωση και μια πλήρη θεραπεία του πάσχοντα (συμπεριλαμβανομένης της συνταγογράφησης των φαρμάκων στην Ψυχιατρική) - τόσο στο βιολογικό, όσο και στο κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο. Μπορεί κάποιος να τον συμβουλευθεί άμεσα ή με τη σύσταση άλλου επαγγελματία της υγείας, όπως ο γιατρός της οικογένειας παραδείγματος χάρη. Ο ψυχίατρος εργάζεται σε ιδιωτικό γραφείο ή σε νοσοκομείο, και μπορεί να συνεργαστεί για τη βελτίωση του ασθενούς, με ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, και νοσηλευτές, μεταξύ άλλων. Η εργασία του ψυχίατρου, η άσκηση δηλαδή της Ψυχιατρικής, διέπεται από πολύ αυστηρές οδηγίες, που μπορείτε να δείτε εδώ:

1. Τις Αρχές Ηθικής και Δεοντολογίας που ακολουθούμε στην Ψυχιατρική.
2. Τις Αρχές Ηθικής και Δεοντολογίας που ακολουθούμε στην Ψυχοθεραπεία.
   

Ο σωστός Ψυχίατρος χρειάζεται όχι μόνον τις τυπικές επιστημονικές γνώσεις και τα δεδομένα της σύγχρονης Ψυχιατρικής, αλλά πρέπει επίσης να διαθέτει μεγάλη ευρύτητα αντίληψης της ανθρώπινης φύσης, πλατιά παιδεία και ειδικές ικανότητες παρατηρητικότητας, όπως να «ακούει» (να αντιλαμβάνεται) πίσω από τις λέξεις που εκφέρει ο ασθενής του, και να «βλέπει» (να κατανοεί τι βλέπει) το σύνολο των εκφράσεων, στάσεων και κινήσεων του ασθενούς του. Ο ψυχίατρος πρέπει να έχει την ψυχική ευλυγισία ώστε να κραδαίνεται συγκινησιακά, νοιώθοντας το συναίσθημα του ανθρώπου που αναλαμβάνει να υποστηρίξει, να έχει τη δύναμη της αμερόληπτης και ουδέτερης κρίσης και απόφασης, να διαθέτει συνθετικές ικανότητες ώστε να δημιουργεί από όλα τα στοιχεία που έχει συλλέξει, μια συνολική εικόνα για το πρόβλημα και την πορεία της ρεαλιστικής λύσης του. Ο ψυχίατρος πάνω από όλα, έχει πάντα στο νου του, ότι ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος από το υλικό που φτιάχνονται και τα όνειρα, και έτσι είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στους χειρισμούς του, ώστε να μην αλλοιώνει τα συστατικά της ανθρώπινης φύσης, παρά να επεμβαίνει μόνο όσο είναι απόλυτα αναγκαίο, για να μην υποφέρει ο ασθενής του και πάλι μόνο όσο εκείνος του το επιτρέπει.

Πολλοί ρωτάτε αν πράγματι διδάσκεται η Ψυχιατρική, αν δηλαδή είναι περισσότερο επιστήμη ή περισσότερο έμφυτη τέχνη. Η σωστή τοποθέτηση της απάντησης είναι ότι ο ψυχίατρος προσπαθεί να εφαρμόσει την επιστήμη κινητοποιώντας όλες τις έμφυτες δυνάμεις του.

Ο ψυχίατρος δεν φτάνει να είναι μόνο επιστήμονας. Η σκέτη τεχνική κατάρτιση στις ψυχικές παθήσεις και τα ψυχιατρικά φάρμακα, δεν αρκεί για να βοηθήσει τον ψυχικά ασθενή. Γιατί ο ψυχικά ασθενής δεν είναι ποτέ μία ταμπέλα από ένα σύγγραμμα Ψυχιατρικής, αλλά είναι μια προσωπικότητα σε θέση άμυνας απέναντι στον έξω κόσμο.

Ο ψυχίατρος δεν είναι καλλιτέχνης. Δεν ασχολείται με την τέρψη του ασθενούς, ούτε αποζητά το χειροκρότημα, ούτε το θαυμασμό του, αλλά χαίρεται κρυφά και καμαρώνει και στηρίζει τις επιτυχημένες προσπάθειές του, να ξεπεράσει τις δυσκολίες που είχε όταν χτύπησε την πόρτα του, ζητώντας βοήθεια.

Ο ψυχίατρος δεν είναι εκπαιδευτικός. Θα χρειαστεί όμως να μάθει στον ασθενή του νέες λύσεις, μεθόδους και δρόμους, για να διαβεί τα αδιέξοδα της ζωής του. Δεν θα του υποδείξει όμως ποια κατεύθυνση να πάρει, ούτε θα τον ακολουθήσει στις επιλογές του. Ο κάθε ασθενής είναι υπεύθυνος για την πορεία της ζωής του και πρέπει να την διαλέξει ελεύθερα και αβίαστα. Δεν υπάρχουν βαθμολογία και εξετάσεις, στο δρόμο της ζωής.

Ο ψυχίατρος δεν είναι δικαστής. Θα βοηθήσει όμως τον ασθενή του να κρίνει ο ίδιος μόνος του, τις ενέργειες που έχει κάνει στο παρελθόν ή σκέφτεται να κάνει στο μέλλον. Θα βοηθήσει όμως στην τήρηση της ουδετερότητας και της αντικειμενικότητας σε αυτήν την κριτική διαδικασία του ασθενούς, σταματώντας τον κάθε φορά που ο ασθενής του δείχνει υπερβολική αυστηρότητα κατηγορώντας τον εαυτό του ή υπερβολική ανευθυνότητα απέναντι στις πράξεις του. Για τον ψυχίατρο, σημασία έχει η διαπλοκή των ενορμήσεων και συναισθημάτων των ασθενών του, οι καθηλώσεις, οι προβολές τους και οι αρχαϊκές ταυτίσεις τους.

Ο ψυχίατρος δεν είναι πολιτικός για να δείξει το σωστό δρόμο στους ασθενείς του. Θα τους αφήσει να τον επιλέξουν μόνοι τους, με γνώμονα την μέγιστη ωφέλεια και απόλαυση για τη ζωή τους.

Ο ψυχίατρος δεν εργάζεται με γνώμονα το στυγνό κοινωνικό όφελος. Πρωτίστως τον ενδιαφέρει το «εύ ζήν» του ασθενούς του, ακόμα και αν αυτό σημάνει στο μέλλον, τη ρήξη του ασθενούς με τις όποιες κοινωνικές δομές τον καταπίεζαν. Ο ψυχίατρος δεν γίνεται ποτέ υποχείριο της όποιας μορφής εξουσίας, που μειώνει την ψυχική ευεξία του ασθενούς του. Αλλά…

Ο ψυχίατρος δεν είναι ούτε αναρχικός. Σκέφτεται πάντα ποιες κοινωνικές δομές ή ομάδες μπορούν να βοηθήσουν να ενταχθεί ο ασθενής του, σε ένα κλίμα ασφάλειας και απόλαυσης στην καθημερινή ζωή του. Η σωστή οργάνωση της προσωπικής ζωής του ασθενούς του, έχει υψηλή προτεραιότητα στο έργο του.

Ο ψυχίατρος δεν είναι φιλόσοφος. Ενδιαφέρεται πολύ για τα επιτεύγματα της ανθρώπινης νόησης σε όλους τους κλάδους, αλλά δεν ξεχνάει ποτέ ότι είναι γιατρός. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει το δικαίωμα να χάσει τον καιρό του ασθενούς του σε νόθο φιλοσοφικό προβληματισμό, γιατί ο νόθος προβληματισμός γεννά και νόθα προβλήματα. Σε αντίθεση με τους φιλόσοφους, πρέπει να λύσει ένα-ένα, πρακτικά και γρήγορα, όλα ή έστω τα περισσότερα από τα προβλήματα που βασανίζουν τον άνθρωπο που ζητάει τη βοήθειά του.

Ο ψυχίατρος δεν είναι ούτε ιερέας, ούτε θρησκευτικός επιτετραμμένος. Σέβεται τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του ασθενούς του, αλλά τον βοηθάει να απαλλαγεί από ότι είναι βασανιστικό για τη ζωή του και δεν του προσφέρει λύσεις και ανακούφιση, αλλά τον μαραζώνει άδικα. Ο ψυχίατρος πρέπει πρώτα να σκέπτεται την υπαρξιακή οντότητα που έχει απέναντί του και στη συνέχει να ζυγίζει το πιθανό όφελος από την όποια συμμετοχή του ασθενούς του σε ψυχο-πιεστικές κοινωνικές δομές. Το ανθρώπινο είδος, κατά τις διάφορες ιστορικές χρονικές περιόδους και γεωγραφικές περιοχές, έχει παραδώσει την ψυχή του σε πολλούς και αντίθετους μεταξύ τους «σωτήρες». Η επικράτηση του κάθε «σωτήρα» έχει κοστίσει πολύ ακριβά στην ελευθερία και στο αίμα της ανθρωπότητας στο παρελθόν. Ο σωστός ψυχίατρος δεν μπορεί να προτρέπει στον ασθενή του να ισοπεδώνεται, απέναντι σε κανένα θρησκευτικό σύστημα.

Ο ψυχίατρος δεν είναι αστυνομικός. Δεν απαγορεύει ποτέ στον ασθενή του, να ξεδιπλώσει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του. Το μόνο πράγμα που απαγορεύεται ανάμεσα στον ψυχίατρο και τον ασθενή του, είναι το σεξ και η βία. Όλα τα άλλα επιτρέπονται! Η όποια επιθετικότητα του ψυχοθεραπευόμενου ήθελε ποτέ αναδυθεί, αντιμετωπίζεται με την επίγνωση και ανάλυση των βαθυτέρων κινήτρων που την προκαλούν και όχι με αρνητική συμπεριφορά.

Ο ψυχίατρος δεν είναι «σωτήρας». Δεν πρέπει να επιτρέπει κατάχρηση στη διαφορά ισχύος που διαθέτει απέναντι σε ένα πονεμένο και τρομαγμένο ανθρώπινο πλάσμα, που τον επισκέπτεται για βοήθεια. Δεν πρέπει να επιτρέπει να τον βλέπει ο ασθενής του, σαν «σωτήρα», ούτε να αποκτά εξάρτηση από αυτόν. Ο ψυχίατρος έχεi πλήρη επίγνωση του φαινομένου της μεταβίβασης (transfer, transference) που αναπτύσσεται στον ασθενή, σε μια μακροχρόνια θεραπευτική σχέση. (βλέπε και Ψυχανάλυση - Ψυχαναλυτής) Ποτέ δεν το εκμεταλεύεται για ίδιον όφελος, απεναντίας γνωρίζει πως να το χειριστεί με δεξιοτεχνία και πως να το αναδείξει σε θεραπευτικό εργαλείο. Ομοίως παρατηρεί προσεκτικά τον εαυτό του για την ανάπτυξη της αντι-μεταβίβασης (contre transfer, counter-transference) απέναντι στον ασθενή του και ενεργεί κατάλληλα και ενσυνείδητα. Η ανάλυση της μεταβίβασης αλλά και της αντιμεταβίβασης στην διάρκεια της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας - και ειδικότερα νευρωσικών ασθενών - συνδέεται άμεσα με την αναβίωση λησμονημένων προσωπικών εμπειριών σαγήνης ή φαντασιωσικών καταστάσεων, ως αποτέλεσμα της εσωτερικής λειτουργίας του "ξένου σώματος". Οι πρώτες συνίστανται σε πραγματικές διεγερτικές εμπειρίες του παρελθόντος και οι δεύτερες σε ‘εκ των υστέρων’ συναισθηματικές τοποθετήσεις ασθενών επί σημαντικών γεγονότων του παρελθόντος των ασθενών. Ο ψυχίατρος πρέπει με οξυδέρκεια και δεξιοτεχνία, να εντοπίζει, να αναχαιτίζει και να ερμηνεύει αυτά τα φαινόμενα, μόλις εμφανιστούν. Η φροντίδα του είναι να ανεβάσει δίχως χρονοτριβή, το επίπεδο ισχύος του ασθενούς του, όσο πιο ψηλά γίνεται και στη συνέχεια να αποχωριστούν φιλικά (μόνον μετά και ποτέ πρίν), σαν ίσοι.

Ο ψυχίατρος δεν μπορεί να γίνει φίλος με τον ασθενή του, στη διάρκεια της ψυχιατρικής ή ψυχοθεραπευτικής υποστήριξης προς αυτόν. Αν μπορούσαν οι φίλοι να τον βοηθήσουν, δεν θα είχε φτάσει μέχρι το ψυχιατρικό γραφείο. Άρα κάτι άλλο, άσχετο από τη φιλική σχέση, χρειάζεται ο ασθενής. Αν ο ψυχίατρος γίνει φίλος με τον ασθενή, δεν θα μπορεί πλέον να τον βοηθήσει. Γενικότερα, ποτέ δεν αφήνει ο ψυχίατρος τον ασθενή του, να βρει στα πλαίσια της ψυχοθεραπείας, τις ικανοποιήσεις εκείνες τις οποίες ο ασθενής πρέπει να αναζητήσει στη ζωή ! Κατά την ψυχοδυναμική, ψυχαναλυτική άποψη, ο ψυχίατρος πρέπει να είναι ένας ζωντανός καθρέφτης για το Υπερεγώ του ασθενούς του. Με την πρόοδο της ψυχοθεραπείας, το Εγώ του ψυχοθεραπευόμενου βοηθείται στην προσπάθεια της αναδόμησής του, από τα δεδομένα ταύτισης προς τον ψυχίατρο, τον οποίο αισθάνεται πλέον σαν προσωποποίηση της αντικειμενικότητας. Έτσι αλλάζει προοδευτικά η εικόνα του Υπερεγώ του ασθενούς και οδηγείται στη θεραπεία.

Ύστερα από την παραπάνω συνοπτική περιγραφή, πήρατε μια ιδέα για την ιδιαιτερότητα και το πλαίσιο αναφοράς, μέσα στο οποίο εργάζεται ο ψυχίατρος.

Είναι η σειρά σας τώρα να απαντήσετε, αν η Ψυχιατρική είναι Επιστήμη ή Τέχνη.

επάνω