Διενέξεις και Διαπραγματεύσεις

Ανάλυση παραδειγμάτων από την καθημερινή ζωή

1. Η γυριστρούλα

Ας υποθέσουμε ότι έχουμε ένα σύγχρονο ζευγάρι τον Κώστα και την Ελένη, που ζουν μαζί εδώ και λίγο καιρό, απολαμβάνοντας μία καλή γενικά σχέση, εκτός από ένα μελανό σημείο. Η Ελένη, φεμινίστρια από πεποίθηση, αρκετές φορές το μήνα βγαίνει με τις φίλες της τα βράδια και επιστρέφει μετά τη διασκέδαση, τις πρώτες πρωινές ώρες στο σπίτι. Ο Κώστας θέλει να κρατήσει τη σχέση αυτή, αλλά από την άλλη πλευρά, του είναι δύσκολο να αποδεχθεί ότι αυτή η παλιά συνήθεια της Ελένης θα συνεχίζεται και μετά τη συγκατοίκησή τους. Οι φίλοι του, τού βάζουν διάφορες ιδέες και κάτι μέσα του τον σπρώχνει να εγκαταλείψει το πολιτισμένο στυλ που έχει και να διεκδικήσει από την Ελένη περισσότερα βράδια στο σπίτι. Αφού έχει πάρει τις αποφάσεις του, μία μέρα της ανακοινώνει το εξής (πιθανώς λίγο τσαντισμένος και βλοσυρός):

"Ελένη, αν δε σταματήσεις να βγαίνεις τα βράδια με τις φίλες σου, θα αναγκαστώ να σε παρατήσω."

Ποια είναι η πιθανότερη απάντηση της Ελένης; Μα φυσικά η εξής:

"Αφού δεν σ’ αρέσει, να φύγεις τώρα!"

Για ποιο λόγο προτείνουμε ότι θα συμβεί το χειρότερο σενάριο σε αυτή τη συζήτηση; Την εξήγηση θα τη βρούμε αναλύοντας προσεχτικά, τη ροή της πληροφορίας, από τον Κώστα προς την Ελένη και ανάποδα:

Ο Κώστας αρχικά είναι στεναχωρημένος με τη συμπεριφορά της Ελένης, ανησυχεί μήπως τη χάσει, σκέφτεται όλα τα ενδεχόμενα, ακόμα και να την παρατήσει, αλλά δεν είναι σε ανοιχτή διένεξη μαζί της. Θέλει να διαπραγματευτεί μαζί της, να την πείσει να αλλάξει. Το κλίμα στη σχέση τους μέχρι εδώ δεν έχει φτάσει στο απροχώρητο. Αλλά διαλέγει ένα καταστροφικό επιχείρημα. Την απειλή.

Ας συμβολίσουμε με Α την απειλή: "…θα αναγκαστώ να σε παρατήσω."

Καθώς λέει την πρότασή του, την ακούει αρχικά και ο ίδιος. Μόλις τελειώσει, ο Κώστας ξέρει ότι η Ελένη, ξέρει ότι είναι αποφασισμένος να φύγει. Αυτό μπορούμε να το γράψουμε: Ξ _Κ Ξ _Ε (Α)=1 και να παρατηρήσουμε ότι μιλάμε για κοινή γνώση δευτέρας τάξεως.

Η Απειλή Α είναι πλέον κοινή γνώση και αυτό δεν είναι αναστρέψιμο. Όσο η Ελένη δεν ήξερε με σιγουριά ότι ο Κώστας σκεφτόταν να την εγκαταλείψει, υπήρχε ελπίδα. Μπορεί να το είχε φοβηθεί ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συνέβαινε, αλλά ήταν απλά μία πιθανότητα. Τώρα όμως ξέρει ότι ο Κώστας ξέρει ότι η ίδια ξέρει ότι ο Κώστας είναι με το ένα πόδι ήδη έξω από το σπίτι: Ξ _Ε Ξ _Κ Ξ _Ε (Α)=1. Δεν είναι η πληροφορία της ίδιας της απειλής, αλλά η κοινή γνώση ανωτέρας τάξεως που μεταφέρει η απειλή, που κλειδώνει τις εξελίξεις στη διένεξή τους. Από εδώ και πέρα οι σκέψεις τους είναι μονόδρομος. Η Ελένη δεν μπορεί να υποχωρήσει, διότι αυτό θα ερμηνευόταν σαν να πέφτει θύμα εκβιασμού. Και οι δύο θα το ξέρουν, αφού η γνώση δεν μπορεί να χαθεί. Αν υποχωρήσει, θα αισθάνεται μειονεκτικά σε αυτή τη σχέση για πάντα, όχι τόσο γιατί υποχώρησε. Ξέρει ότι θα το ξέρει ο Κώστας, άρα συμπεραίνει ότι και στο μέλλον θα μπορεί να την εκβιάσει για άλλα θέματα. Ξέροντας αυτά, συμπεραίνει ότι αυτή η απειλή ακούγεται περισσότερο σαν ήδη πραγματοποιημένη. Συνεπώς για να σώσει τα προσχήματα από την μεριά της, υιοθετεί μία εξίσου σκληρή θέση, ότι αυτή η σχέση μοιάζει ήδη τελειωμένη και αφού είναι λογικό όν, αποφασίζει ότι πρέπει να διακοπεί.

Ο Κώστας μπορεί να έχει ήδη μετανιώσει για τον τρόπο που διάλεξε να διαπραγματευτεί το παράπονό του. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό πού ουσιαστικά θέλει, είναι να συνεχιστεί αυτή η σχέση, και για αυτό κάνει άλλωστε και την προσπάθεια. Αλλά μετά την απάντηση της Ελένης, ξέρει ότι η Ελένη ξέρει ότι σκοπεύει να την εγκαταλείψει αν συνεχίσει να βγαίνει τα βράδια: Ξ _Κ Ξ _Ε Ξ _Κ (Α)=1. Και ξέρει ότι η Ελένη δεν μπορεί να μην το ξέρει από την ώρα που το είπε. Αυτό αλλάζει τα πάντα μέσα του. Πως θα μπορούσε να μείνει από τη στιγμή που το δήλωσε; Ποια γυναίκα θα μπορούσε να ανεχτεί έναν άντρα που δεν κρατάει το λόγο του; Αν έμενε θα ήταν το αντικείμενο της χλεύης της για πάντα. Η θέση του στο μέλλον θα ήταν υποβιβασμένη από εκεί που ήταν πριν μιλήσει. Η κοινή γνώση τρίτης τάξε ως θα του το υπενθυμίζει ακόμα και αν η Ελένη δεν ξαναμιλήσει ποτέ για το θέμα. Αφού είναι λογικό όν, αποφασίζει ότι πρέπει να φύγει.

Αν περιοριστούμε αποκλειστικά στους όρους και στις συνθήκες που περιγράφουμε, τότε τα φαινόμενα θα εξελιχτούν μέσα στα πλαίσια αυτής της ανάλυσης. Αν η Ελένη απαντήσει αλλιώς πχ. πιο μετρημένα ή ο Κώστας δεν φύγει μετά την απάντηση της Ελένης, θα συμβεί έτσι μόνον αν συντρέχουν και άλλοι ειδικοί λόγοι, πχ. μπορεί να υπάρχουν παιδιά ή οικονομικές εξαρτήσεις ή ανασφάλειες γύρω από την εύρεση άλλου ερωτικού συντρόφου. Ωστόσο ακόμα και αν δεν χωρίσουν, η σχέση που διαπραγματευόταν ο Κώστας και με τον τρόπο που το έκανε, έχει δεχθεί ένα πολύ ισχυρό πλήγμα.

Πολύ πιθανό τώρα να σκέπτεστε ποια θα ήταν μια προτιμότερη λύση;

Πώς έπρεπε να αντιδράσει ο Κώστας;

Ας υποθέσουμε ότι ο Κώστας προσπαθούσε τις προηγούμενες ημέρες να συλλέξει πληροφορίες για το τι κάνουν τα βράδια που βγαίνουν έξω, η Ελένη με τις φίλες της. Και ας υποθέσουμε ότι είχε προσπαθήσει να "ψαρέψει" την Χαρά, φίλη της Ελένης. Στη συζήτηση με τη Χαρά αφήνει να εννοηθεί ότι είναι τόσο πολύ δυσαρεστημένος ώστε ενδεχομένως να την αφήσει, αν δεν αλλάξει "βιολί". Η Χαρά σαν καλή φίλη σπεύδει αμέσως μετά, να ενημερώσει την Ελένη. Υπάρχει η πιθανότητα να της μεταφέρει την απειλή Α με μεγαλύτερη ή μικρότερη βεβαιότητα από αυτή που την άκουσε. Υποθέτουμε επίσης ότι σαν φίλη, θέλει να την βοηθήσει να κρατήσει τη σχέση της με τον Κώστα. Σε αυτόν τον χειρισμό μέσω τρίτου, η Ελένη δεν αποκτά κοινή γνώση με τον ίδιο τον Κώστα σχετικά με την απειλή Α. Στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να υποθέτει αλλά δεν γνωρίζει. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο Κώστας ξέρει ότι η Ελένη δεν ξέρει την Α : Ξ _Κ (Ξ _Ε (Α)=0)=1. Αφού η Ελένη είναι μπροστά σε μία αναστρέψιμη κατάσταση, μπορεί να σκεφτεί ότι είναι ελεύθερη να αποφασίσει, αφού μέχρι τώρα κανείς δεν την εκβιάζει και δεν την απειλεί. Όποια απόφαση λάβει, θα είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής και κανείς δεν θα την υποτιμά στο μέλλον.

Ο Κώστας μέχρι τώρα δεν έχει εκτεθεί ανεπανόρθωτα στην κοινή γνώση. Μπορεί σε οποιαδήποτε απόφαση της Ελένης να εμφανιστεί με καθαρό πρόσωπο απέναντι σε αυτή τη σχέση. Έτσι ακόμα και αν η Ελένη εξακολουθήσει να γυρίζει με τις φίλες της, έχει ακόμα χρόνο να σκεφτεί την επόμενη στρατηγική του κίνηση.

Όσοι παρακολουθούν το ρόλο της Χαράς, αντιλαμβάνονται ότι λειτουργεί σαν διαμεσολαβητής στην επίλυση μιας διαφοράς. Ας δούμε τώρα τι ποιότητες πρέπει να διαθέτει η Χαρά, για να επιτύχει το σωστό αποτέλεσμα.

Αρχικά, μιας και εξ ορισμού η διένεξη αφορά τη σχέση δύο άλλων, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι την επέλεξαν γιατί έχει την ιδιότητα της ουδετερότητας. Μπορεί να γνωρίζει και τον Κώστα και την Ελένη, αλλά δεν εμπλέκεται στην σχέση τους. Πρέπει να φροντίσει να μην εμπλακεί και στο μέλλον. Στη φάση που την επιστρατεύει ο Κώστας, αποκτά μία γνώση της κατάστασης, όση της επιτρέπει να δει ο Κώστας. Τονίζουμε και πάλι ότι η σωστή στρατηγική του Κώστα ήταν να αφήσει να εννοηθεί η Α. Η Χαρά θα πρέπει να μάθει όσο χρειάζεται, για να μεταφέρει με επιτυχία το μήνυμα. Ποια θα ήταν η επιτυχία; Να αναγκαστεί η Ελένη να σκεφτεί ψύχραιμα πως διαμορφώνεται η σχέση της με τον Κώστα, και να φανταστεί ποια είναι η μελλοντική πορεία αυτής της σχέσης. Αν ο Κώστας δεν αφήσει καθόλου να διαφανεί η απειλή του, τότε η Ελένη δεν θα αναγκαστεί να σκεφτεί τίποτα. Αν πάλι με μεγάλη σαφήνεια κάνει γνωστή την απειλή του στη Χαρά, αν αυτή τη μεταφέρει αυτούσια, τότε θα την καταστήσει περίπου κοινή γνώση και ο κίνδυνος είναι να βρεθεί πολύ ζορισμένη η Ελένη, ακριβώς λόγω της κοινής γνώσης. Άρα ο Κώστας, ιδανικά, θα έπρεπε να φροντίσει να μεταφερθεί στην Ελένη, μία πιθανολόγηση της Α, το πολύ κατά 50%, που είναι η μέση απόσταση ανάμεσα στο ένα ενδεχόμενο να μην σκεφτεί αυτή τίποτα και στο άλλο ενδεχόμενο να ζοριστεί υπερβολικά και να αντιδράσει με διακοπή της σχέσης.

Ακόμα όμως και στην περίπτωση που μεταφέρεται σαν κοινή γνώση η Α, με τρόπο αδέξιο και ωμό δια μέσου της Χαράς, ακόμα και τότε δεν παράγονται οι καταστροφικές συνέπειες της κοινής γνώσης ανωτέρου επιπέδου πού όπως είδαμε δεν αφήνουν περιθώρια στους εμπλεκόμενους να επιλύσουν τη διαφορά τους.

Γιατί παρόλο πού μίλησε ο Κώστας στη Χαρά, δεν μπορεί να είναι σίγουρος τι ακριβώς είπε η Χαρά στην Ελένη. Έτσι δεν κλειδώνεται η μελλοντική του αντίδραση, αφού στην πραγματικότητα δεν ξέρει τι ξέρει η Ελένη τι ξέρει ο ίδιος: Ξ _Κ (Ξ _Ε (Ξ _Κ (Α)))=0. Μπορεί να πιθανολογεί, αλλά δεν ξέρει. Κανείς δεν θα πει υποτιμητικά ότι δεν κρατάει το λόγο του, αν αποφασίσει να μείνει.

Επίσης όταν συνειδητοποιήσει την απειλή η Ελένη, ούτε η ίδια ξέρει τι ξέρει ο Κώστας τι ξέρει η ίδια: Ξ _Ε (Ξ _Κ (Ξ _Ε (Α)))=0. Μπορεί να πιθανολογεί, αλλά δεν ξέρει. Κανείς δεν θα την δει σαν θύμα εκβιασμού, αν ενδώσει να σταματήσει τα νυχτοπερπατήματα.

Η γνώμη της ίδιας της Χαράς και για τους δύο, δεν μας απασχολεί μια και δεν εμπλέκεται στην σχέση τους που παρουσιάζει την συγκεκριμένη διένεξη. Είναι όμως φανερό ότι ο καλός διαμεσολαβητής, δεν πρέπει να μεταφέρει κοινή γνώση ανάμεσα στους εμπλεκόμενους.

Με ποιες ερωτήσεις όμως μπορεί η Χαρά να πραγματοποιήσει σωστά το ρόλο της; Ποια λογικά και λεκτικά τεχνάσματα πρέπει να μηχανευτεί;

Μία πολύ καλή προσέγγιση της Χαράς προς την Ελένη, θα ήταν η ερώτηση:

«Ελένη, τι πιστεύεις ότι εσύ θα έκανες, αν ο Κώστας γύριζε τις νύχτες με τους φίλους του;»

Αυτή η μέθοδος λέγεται " μέθοδος της εναλλαγής των πλευρών". Αποδίδει συνήθως καλά αποτελέσματα, ιδιαίτερα αν φτάσει η μία πλευρά να δει από μόνη της τα επιχειρήματα, τα σενάρια, τις μπλόφες και τις απειλές της άλλης. Αν δηλαδή η Ελένη οδηγηθεί από την Χαρά να ανακαλύψει από μόνη της την Α, τότε μεγιστοποιούνται οι πιθανότητες συμβιβασμού.

Αν η Ελένη δεν δει αμέσως την Α, η Χαρά σαν καλός διαμεσολαβητής, θα πρέπει να κυκλώσει με επιδέξιες και κατάλληλες ερωτήσεις την Α, χωρίς να την κατονομάζει:

Τι φαντάζεσαι ότι σκέφτεται ο Κώστας τα βράδια που λείπεις από κοντά του;

Τι μπορεί να υποψιάζεται;

Τα συζητάει άραγε αυτά με τους φίλους του;

Τι θα μπορούσαν να πιστεύουν οι φίλοι του για σένα;

Αφού φαντάζεσαι τη γνώμη τους, τι νομίζεις ότι τον συμβουλεύουν;

Τι νομίζεις ότι μπορεί να κάνει τελικά ο ίδιος;

Πόσο μετράει για σένα ο Κώστας;

Πως βλέπεις να εξελίσσεται η σχέση σου με τον Κώστα, ύστερα από αυτά;

Ύστερα από ένα τέτοιο διερευνητικό χορό ερωτήσεων, η Ελένη δεν θα είναι στην θέση που ήταν πριν, αλλά μάλλον θα έχει μια πιο διαλλακτική στάση. Η Χαρά ανάλογα με την τοποθέτηση της Ελένης, θα μπορούσε να συναντήσει πάλι τον Κώστα και με ένα παρόμοιο τρόπο και χωρίς να μεταφέρει κοινή γνώση, να προσπαθήσει να τον κάνει να δει τη νέα πιθανώς θέση της Ελένης. Συνεχίζοντας έτσι τις διαδοχικές επαφές, τα δύο μέρη πιθανότατα να συναντηθούν σε μία μέση θέση ισορροπίας στη σχέση τους.

Κοινή Γνώση: Κεφάλαια:

Θεωρία

Κοινή Γνώση: Ορισμοί, Εισαγωγή στη Θεωρία της Κοινής Γνώσης

Κοινή Γνώση: Εισαγωγή στη Θεωρία της Κοινής Γνώσης: Απλά παραδείγματα

Παραδείγματα από την καθημερινή ζωή

Κοινή Γνώση: Διενέξεις και διαπραγματεύσεις: Η γυριστρούλα

Κοινή Γνώση: Διενέξεις και διαπραγματεύσεις: Η μοιχεία

Κοινή Γνώση: Διενέξεις και διαπραγματεύσεις: Η περίεργη πρόσληψη

Κοινή Γνώση: Συμπέρασμα

επάνω